Het ontstaan van koper- ensembles binnen de EBG is elders beschreven. Voor wie dit verhaal niet kent volgt hier een beknopte samenvatting. In het jaar 1731 werd in Herrnhut in Duitsland een blazers ensemble opgericht met het doel de kerkelijke gezangen te begeleiden. Het instrumentarium bestond toen uitsluitend uit trombones, in het Duits Posaunen, hetgeen letterlijk vertaald Bazuinen is. Een bijbelse naam dus. Ook was het in die tijd nog niet algemeen gebruikelijk bijvoorbeeld trompetten en trombones in één ensemble samen te laten spelen. De trombone had en heeft nog steeds een eenvoudig mechaniek van twee buizen die in en uit elkaar geschoven kunnen worden, waardoor men het instrument langer maakt bij uitschuiven en vervolgens weer korter bij het inschuiven der buizen. Hierdoor kan men bij het blazen toonhoogte verschillen krijgen en zodoende melodieën spelen. Op trompetten was dat nog niet mogelijk, daarvoor waren nog geen mechanieken uitgevonden. Het trombone ensemble was ook verder heel praktisch want het is mobiel en kan zowel binnen als buiten zijn dienst doen. Het trombone ensemble verbreidde zich al snel ook in andere Broeder Gemeenten en zo kwam het in 1746 ook in Zeist. De meeste ensembles ontstonden in de 18e eeuw. Dat waren met zekerheid trombone ensembles bestaande uit discant of sopraan trombone; alt trombone; tenor trombone en natuurlijk de bas trombone. In de 19e en 20e eeuw ontstonden er ook nog koperblazers ensembles, maar deze waren al van gemengd instrumentarium. Inmiddels waren er mechanieken voor trompetten en hoorns uitgevonden en kon men op deze instrumenten ook melodieën blazen.

Het Bläsertreffen.

In de 20e eeuw kwamen de broeders op het idee om een muziek Festival te organiseren voor deze kerkelijke koper ensembles. Zo werd in het jaar 1924 het eerste Bläsertreffen zoals men het evenement noemde in Gnadenberg/Schlesiën (thans Polen) georganiseerd. Het moet goed bevallen zijn, want een jaar later 1925 was het tweede  Bläsertreffen in Neudietendorf bij Erfurt in Duitsland een feit. Vanaf   toen werd het ”Treffen” om de twee jaar in verschillende plaatsen waar Broedergemeenten waren gehouden, tot 1933. Nog éénmaal voor de tweede wereldoorlog vond  in 1938 in Herrnhut een Bläsertreffen  plaats. Door de opkomst in Duisland van het Nazi systeem waren deze privé initiatieven niet meer ongecontroleerd mogelijk. 

In 1957 werd bij het 150 jarig bestaan/jubileum van de Broedergemeente Königsfeld in het Zwarte Woud, terwijl dit tevens het 500 jarig jubileum van de Broeder Uniteit was een muziek festival voor kerkelijke zangkoren en blazers ensembles georganiseerd. De motor en promotor hiervan was de Königsfelder internaatsleider F.W.Clemens. Hij was juist door de kerkelijke leiding via de synode als verantwoordelijke persoon voor de kerkmuziek benoemd. Hij leidde ook het blazers ensemble in zijn woonplaats. Vanaf nu zullen wij deze blazers ensembles als Blazerskoor benoemen. In 1946 was voor Duitse vluchtelingen uit Polen een nieuw thuis ontstaan in het graafschap Bentheim niet ver van de grens bij Coevorden. Hier heeft de Broedergemeente pastorale zorg geboden en is een dorp ontstaan uit wat eerst een barakkenkamp  was. Er werden meteen kerkdiensten gehouden die door een blazerskoor werden begeleid. In 1961 werd op het Pinksterweekend daar het tweede naoorlogse Bläsertreffen gehouden. De tweede Pinksterdag heeft men een bezoek aan Zeist gebracht waarbij op het Broederplein een kort concert werd gegeven. In 1965 was het weer met Pinksteren de beurt aan West Berlijn waar de Broedergemeente Neuköln het Bläsertreffen organiseerde.

 Bij die gelegenheid werd via Checpoint Charly en veel oponthoud bij het grens overgaan toch ook Oost Berlijn bezocht. Daar was een hartelijke ontmoeting met de blazers uit de Oost Duitse gemeenten  en zelfs een gezamenlijk openlucht optreden onder leiding van Cantor G.Dette uit Herrnhut. Er werd besloten dat  in het Westen om de twee jaar met Pinksteren op wisselende plaatsen een Bläsertreffen zou worden gehouden. De motor achter dit alle was nog steeds Br.Clemens. Zo vond in 1967 het Bläsertreffen in Neuwied plaats. Hier woonde toen al de Broedergemeente componiste Hilde Richter-Gill. Zij heeft voor die gelegenheid een driedelig werk geschreven over het oude Boheemse Broederlied “Gott wolln wir loben”. Omdat in de eind veertiger jaren ook in Zeist weer een Blazerskoor was ontstaan lag het in de rede om nu het Bläsertreffen in Zeist te houden. Voor de Duitse en Deense deelnemers dus het aantrekkelijke buitenland, dus grote deelname. Het was anno 1969 een enorme opgave voor de gemeente, want men was nog niet zo geporteerd voor het fenomeen Blazerskoor. Het was in feite een jeugdgroep. Toch is het een geslaagd evenement geworden, waarbij toen de Zeister Blazerskoorleider met instemming van de kerkleiding tot muzikaal leider naast Br. Clemens werd gekozen. Beiden konden het uitstekend met elkaar vinden overigens. Ondanks het generatie verschil is er een jarenlange persoonlijke band geweest die het werk voor de blazerskoren ten goede is gekomen. Na Zeist was Bad Boll in 1971 aan de beurt. Daarna in 1973 Christiansfeld in Denemarken. De Denen hadden eerst niet zoveel op met het Bläsertreffen, maar toen zij merkten dat ook Nederlanders mee deden werden vooroordelen tegen dat wat Duits was opzij gezet en boden zij zich zelfs aan als gast gemeente. Het was een heugelijk evenement, waarbij veel Deens bier door blazerkelen is gevloeid. Niemand was onder invloed niemand had een kater. Op de laatste dag werden de deelnemers door de gemoedelijke Denen hieromtrent ingelicht. Met had alcoholvrij bier geserveerd, en niemand had het gemerkt!

De muzikale leiding was dus sinds enige jaren in de handen van Ben van den Bosch, die geleidelijk wat verandering in het repertoire en de spel opvatting aanbracht. Er werden ook vanaf die tijd officiële  concerten gepland. Die moesten uiteraard goed voorbereid worden. Ook groeide het aantal deelnemers gestaag, wat zowel de organisatie als ook de muzikale prestatie bemoeilijkte. Echter altijd is het weer gelukt om het Bläsertreffen door te  voeren.  In 1975 was het weer in Königsfeld, in 1977 in Neugnadenfeld en in 1979 Berlin-Neuköln. Dit was een heel bijzondere gebeurtenis, want kort te voren was geheel onverwacht Br. F.W.Clemens overleden. Op zijn wens en op wens van de familie Clemens is het Treffen toch door gegaan. De koorleiders hebben toen de predikant van Berlijn Br. Albert Schoenleber als opvolger van Br. Clemens voor gedragen. Zo kon in1981 in Neuwied weer een Treffen gehouden worden. In dat jaar vierde ook het Blazerskoor in Herrnhut zijn 250 jaar bestaan. Hier konden gelukkig enkele buitenlandse gasten bij aanwezig zijn. In 1983 was het de beurt aan Lintorf om gastheer te zijn. In die plaats was Br. Hermann Wagner de blazerskoorleider bij de Ev.Landeskirche. Hij was met zijn mensen graag te gast bij onze Broedergemeente Treffen, en nu deden zij uit dankbaarheid iets terug. Dit was ook voor onze blazers een bijzondere ervaring, om nu eens niet in een broedergemeente het treffen te hebben. In 1985 was het weer in Zeist, waarbij een hoogtepunt was de bonte avond, waar wij het sprookje Roodkapje in totaal verschillende en zeer verrassende opvoeringen mochten beleven. Königsfeld organiseerde in 1987 het Treffen en Bad Boll in 1989. Sinds Lintorf hadden wij ook wel gasten uit de DDR (=Oost Duitsland) Die moesten uiteraard financieel ondersteund worden. Ten eerste waren zij 65 plussers en hoefden dus ook niet noodzakelijk meer terug. Maar zij mochten ook geen geld uitvoeren. Daarop durfde Armgard Brusch de Blazerskoorleidster van Niesky in de DDR het aan om een internationaal Bläsertreffen dus ook voor Oost en West Duitsers te organiseren in 1991.

 Wat een opluchting en blijdschap was er toen o wonder de muur in Berlijn viel en dank zij de perestroika er geen ijzeren gordijn meer was. Het was meteen een samenvoegen van de eerst gescheiden blazers van oost en west. Daarop greep men in Neudietendorf het initiatief en organiseerde 1993 het Treffen. Voor de muzikaal leider was het best lastig om nu overeenstemming te brengen in het voorheen wat verschillende repertoire. Een voordeel was dat hij als Nederlander geen partij van oost nog west vertegenwoordigde en voor beiden aanvaardbaar was. Ook voor beiden was hij geen onbekende daar hij meerdere keren de DDR gemeenten had bezocht. Hier waren ook broeders blazers uit Estland aanwezig. In 1995 waren er weer veel blazers in Christiansfeld. Dit keer met een bezoek en concert optreden in Legoland. In 1997 organiseerde Neugnadenfeld weer het Bläsertreffen. Bij dit Treffen is voor het eerst gescheiden interessengroepen gewerkt. Een heel geliefd onderdeel was Jazz Big Band waarvoor een specialist was aangetrokken. Verder waren er groepen Blaasorkest, Nostalgie enz. Ook de jeugd die altijd een bescheiden rol had gespeeld kreeg vanaf toen meer aandacht. Deze opzet wil men bij andere Treffen voortzetten. Zo ging dat in1999 in Neuwied dan ook. Daar hebben wij geleerd hoe het met carnaval aan de Rijn toegaat. In Berlijn waren de blazers in 2001 te gast. Vanwege lokaliteit problemen konden hier geen interessen ensembles plaats vinden. Wel hadden wij een aardig concert  bij het kasteeltje Britz. Net bij de toegift begon het te regenen.Ook was voor het eerst een groep broeders en zusters die een trombone ensemble vormden aanwezig, dat was weer een verrijking. In 2003 was de gemeente Herrnhut  gastgever. Daar beschikt men over goede faciliteiten voor onderdak als ook verzorging. Op een of andere manier had men ook het klimaat goed geregeld. Het was prachtig weer, wat voor destoomtreinreis in het Oibin gebergte goed uit kwam. In de kapel op de berghelling hoorden wij een concert voor trompet en orgel, gegeven door de trompettist br Clemens uit Herrnhut. Een groep blazers heeft later op de berghelling nog een klein concertje gegeven wat mooi door het dal geklonken heeft. In 2005 was Zeist aan zet. Een fantastisch Bläsertreffen heeft plaatsgevonden in mei 2005 waarbij de nadruk op verbinding lag.  Hoogtepunten waren het concert op het Broederplein, uitgevoerd door zo'n 300 muzikanten. Over de volgende blazersontmoeting in Zeist wordt al gesproken...

Instrumentale muziek speelde in de liturgie van de broedergemeente altijd al een grote rol. Ook in het Nederland van de 18de eeuw was dit het geval. In 1745 werd Slot Zeist met de uitgestrekte landerijen en tuinen aangekocht om zo de verhuizing van de zusters en broeders van Heerendijk in IJsselstein, waar zij sinds 1738 woonden, naar Zeist mogelijk te maken. Hier was de uitoefening van het geloof in volle omvang gegarandeerd en al snel kwam het muzikale leven tot bloei.

Br. Christian Gottlieb Geissler (1730-1818) gaf leiding aan het Collegium Musicum. Met snaar- en blaasinstrumenten werd profane en kerkelijke muziek gespeeld. Uit deze tijd is de grote muziekstandaard (zie foto beneden) afkomstig die in de 2de helft van de 18de eeuw in de werkplaats van het broederhuis met kaarsen en lantarens werd uitgerust. Men begeleidde begrafenissen en speelde tijdens verschillende diensten in de kerkzaal.

Het Zeister Blazerskoor 1953

In 1882 waren de leden van het blazerskoor betrokken bij de oprichting van het eerste muziekkorps: “De Zeister Harmonie Muziekgezelschap”. Dit muziekkorps speelde tijdens begrafenissen, de paasochtenddienst en in de advents- en kersttijd. In de nieuwjaarsnacht weerklonk het “Halleluja” (G.F. Händel) met trommels en koor.

1947 werd Ben van den Bosch lid van de Harmonie en zijn muzikaal talent werd al snel zichtbaar. Tijdens een adventsdienst 1947 mocht hij in een klein ensemble op zijn stokoude althoorn “Es wird ein Stern aus Jakob aufgehen” van Felix Mendelssohn-Bartholdy meeblazen. Ook ik, Ben’s broer, werd aangezet tot het blazen en leerde waldhoorn spelen.

In 1949 vierde onze gemeente het 60-jarig  jubileum van het kinderhuis. Aan de 17jarige Ben werd gevraagd, samen met vier blazers (twee hoorns en twee trompetten) waarvan één blazer slechts enkele tonen kon spelen, tijdens de “gezinsavond” in de aula van de meisjesschool koralen te blazen. Ondanks dat het waarschijnlijk niet erg mooi heeft geklonken, werden wij toch met applaus beloond. In elk geval wordt deze dag gezien als de hernieuwde oprichting van het Zeister blazerskoor.

Binnen korte tijd kwamen er meer jonge blazers bij, waarvan de meerderheid tevens lid was van de “Zeister Harmonie”. De bezetting bestond uit klarinetten, saxofoons en koperinstrumenten, die wij van de “Zeister Harmonie” kregen. De baspartij werd - door onze vader (zie foto) - op een contrabas gespeeld. 

Het blazerskoor groeide gestaag en er werd op feestdagen om 8 uur ’s ochtends in de open lucht geblazen. Na afloop ging men gezamenlijk naar het blazersontbijt bij zr. Hannie Schütz, het toenmalige hoofd van de school. Één keer ontving zij ons met de verrassende mededeling dat haar poes jongen had gekregen en wel in haar bed!

Het zusterfeest was onder de blazers bijzonder populair vanwege de “Schwesternküsse” die wij na het blazen kregen. 

Br. W. Lutjeharms, onze predikant, benoemde Ben officieel tot blazerskoorleider. Toen Ben twee jaar in dienst moest, verving hem br. Tom Dingemans. Dankzij het goede kerkelijke klimaat in onze gemeente en de vele goede adviezen van onze moeder, die later het  blazersontbijt verzorgde, maakte het blazerskoor een positieve ontwikkeling door.

Steeds nieuwe leden kwamen erbij, die van Ben les kregen, maar de aanschaf van dure instrumenten bleef een probleem. De hulp kwam uit Neugnadenfeld in de vorm van een oude bastuba van voor de Tweede Wereldoorlog – wij waren er blij mee! – 1953 verwelkomden wij het eerste vrouwelijke lid, Maieli Schordam. Zij speelde dwarsfluit en werkte toen als opvoedster in het meisjesinternaat. 

Ben studeerde aan het conservatorium en zijn nieuw verworven kennis, die meteen in de praktijk werd gebracht, had een positieve invloed op het blazerskoor.

Pinksteren 1957 was een groot jubileumfeest in Königsfeld. Koren en blazerskoren werden uitgenodigd. Ook ons koor en vier blazers (helaas zonder Ben) reisden met de trein richting het Zwarte Woud, waar 500 jaar Broeder-Uniteit en het 150jarig bestaan van de gemeente Königsfeld werden gevierd. Wij speelden samen met 150 blazers onder leiding van br. F. Clemens en hoorden voor het eerst iets van de Kuhlo-grepen. Ben gebruikte de invoering van het koraalboek in 1960 om ons de “nieuwe” speelwijze bij te brengen. In Nederland zijn wij tot vandaag het enige orkest dat “Kuhlo” speelt. De Nederlandse kerken kennen geen blazerskoren. 

Naar de tweede blazersontmoeting, 1961 in Neugnadenfeld, ging voor het eerst een koperblazeres mee. Het was mijn zus met haar trompet. Inmiddels spelen veel zusters mee.

De jonge blazers in Zeist, destijds “Dopje” geheten, kregen les van “oom Ben”.  

In de jaren zeventig ontstonden in Nederland Surinaamse gemeenten die ons blazerskoor voor de muzikale ondersteuning uitnodigden. Zodoende speelde het koor steeds vaker ook in andere gemeenten. In 1969 en 1985 vonden blazersontmoetingen in Zeist plaats. In1985 trad Ben als koor- en blazerskoorleider af naar aanleiding van meningsverschillen tussen de drie kerkmusici. Br. Paul Peucker nam de leiding tijdelijk over tot Hans van der Velden kwam. Paul verving hem later indien nodig en koos de stukken uit.

Het beeld op het Zusterplein heeft Han van den Bosch ontworpen. De broeder is in voor een “praatje” na de paasmorgendienst …

Enkele blazers hadden samen met Ben het blazerskoor verlaten. Ben richtte een ensemble op om hen de mogelijkheid te bieden verder te musiceren, zonder daarmee een afscheiding te willen bewerkstellingen. Sinds Paul in 1996 naar Herrnhut is verhuisd leidt Ben het koor bij begrafenissen. Omdat het steeds moeilijker is door de week een toereikende bezetting te formeren, moet soms geïmproviseerd worden. Zo werd een keer, toen geen trompettist aanwezig was, de melodie door waldhoorns gespeeld wat een ietwat spookachtig effect had. 

1996 hadden wij een opmerkelijk optreden. Het blazerskoor trok blazend door de ‘rode buurt’ van Amsterdam op weg naar een oecumenische kerkdienst.

We hebben ons verheugd op de blazersontmoeting 2005 hier in Zeist. Wij hebben vele enthousiaste blazers kunnen begroeten en met hen hier een geweldig feest gevierd!

Han van den Bosch, Zeist